و حقیقت این است ...

تموت الأسد فی الغابات جوعا ... و لحم الظأن تأکله الکلاب

شیر در جنگلها از گرسنگی میمیرد ... و گوشت برّه را سگها میخورند 

و ذو جهل ینام علی حریر ... و ذو علم مفارشه التراب

جاهلان بر ابریشم میخوابند ... و فرش علما، خاک است

سزاوار خداوندیش کس نتواند که به جای آورد ...

بنده همان به که ز تقصیر  خویش ... عــــــــــذر به درگاه خــــــــــدا آورد

ورنه ســــــزاوار خـــــــــــداوندیش ... کـــــس نــــــــــتواند که به جا آورد

(گستان سعدی / دیباچه)

با هم بودن

قطره دریاست، اگر با دریاست ... ورنه آن قطره و دریا، دریاست

قوت حافظه اعراب در عصر پیامبر (صلی الله علیه و سلم)

وسعت کلمات آنها دلیل بر قوت حافظه آنها است، به طوری که «عسل» (عسل) در نزد آنها هشتاد اسم، «روباه» (ثعلب) دویست اسم، «شیر» (اسد) پانصد اسم، «شتر» (جمل) و «شمشیر» (سیف) هزار اسم و «زیرک» (داهیة) حدود چهل هزار اسم! داشته است. شکی نیست که آموختن و استفاده از این همه اسم احتیاج به حافظه قوی و حضور ذهن بالایی دارد!

(برگرفته از: السّیرة النّبویّة / دکتور علی محمد محمد الصلابی)

معنای حقیقی تکبر

متن عربی:

أنَّ رسول الله (صلی الله علیه و سلم) قال: «لا یدخل الجنَّة من کان فی قلبه مثقالُ ذرةٍ من کِبرٍ». قال رجلٌ: إنَّ الرَّجل یحبُّ أن یکون ثوبه حسناً، و نعله حسناً. قال: «إنَّ الله جمیلٌ یحب الجمال، الکبر: بطرُ الحقِّ، و غَمطُ النَّاس» (مسلم/91 - الترمذی/1999 - الحاکم 26/1)

ترجمه فارسی:

پیامبر (صلی الله علیه و سلم) فرمود: «کسی که به اندازه اندکی کبر و غرور در قلبش باشد وارد بهشت نمیشود». شخصی گفت: انسان دوست دارد که لباس و کفش زیبا بپوشد (آیا این هم کبر محسوب میشود؟). (پیامبر -صلی الله علیه و سلم-) فرمود: «خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد، اما کبر آنست که حقیقت را نپذیری و مردم را کوچک بشماری»

دروغ مصلحت آمیز به از راستی فتنه انگیز

حکایت: پادشاهی را شنیدم که به کشتن اسیری اشارت کرد. بیچاره در آن حالت نومیدی ملک را را دشنام دادن گرفت و سقط گفتن⁽¹⁾ که گفته اند هر که دست از جان بشوید هرچه در دل آرد بگوید.

وقت ضرورت چو نماند گریز ... دست بگیرد سر شمشیر تیز

ملک پرسید که چه میگوید، یکی از وزرای نیک محضر⁽²⁾ گفت ای خداوند⁽³⁾ همیگوید: «وَالْکَاظِمِینَ الْغَیْظَ وَالْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ»⁽⁴⁾. ملک را رحمت آمد و از سر خون او در گذشت ویز دیگر که ضدّ او بود گفت ابنای جنس ما را نشاید در حضرت⁽⁵⁾ پادشاهان جز به راستی سخن گفتن، این (شخص) ملک را دشنام داد و ناسزا گفت. ملک روی از این سخن در هم کشید و گفت آن دروغ که وی گفت پسندیده تر آمد مرا زین راست که تو گفتی که روی آن در مصلحتی بود و بنای این برخبثی⁽⁶⁾ ؛ و خردمندان گفته اند دروغ مصلحت آمیز به از راستی فتنه انگیز.

هرکه شاه آن کند که او گوید ... حیف باشد که جز نکو گوید

(گلستان سعدی / باب اول)

_______________

(1) سقط گفتن: دشنام دادن (فرهنگ لغت عمید)

(2) نیک محضر: کسی که غایب را به نیکی یاد کند.

(3) خداوند: صاحب، مالک، پادشاه

(4) بخشی از آیه  134 سوره آل عمران که ترحمه کامل آیه چنین است: (آن کسانی که در حال خوشی و ناخوشی و ثروتمندی و تنگدستی، به احسان و بذل و بخشش دست می‌یازند، و خشم خود را فرو می‌خورند، و از مردم گذشت می‌کنند، و خداوند نیکوکاران را دوست می‌دارد.)

(5) حضرت: حضور، درگاه (فرهنگ لغت عمید)

(6): بدی گفتن کسی.

از رحمت خدا مأیوس نباش

«قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ» (زمر/53)

(از قول خدا به مردمان) بگو: ای بندگانم! ای آنان که در معاصی زیاده‌روی هم کرده‌اید! از لطف و مرحمت خدا مأیوس و ناامید نگردید. قطعاً خداوند همه‌ی گناهان را می‌آمرزد. چرا که او بسیار آمرزگار و بس مهربان است.

هر چه کنی به خود کنی

حکایت: با طائفه بزرگان در کشتی نشسته بودم زورقی⁽¹⁾ در پی ما غرق شد، دو برادر به گردابی در افتادند یکی از بزرگان گفت ملاح⁽²⁾ را که بگیر این هر دوان را که بهر یکی پنجاه دینارت بدهم. ملاح در آب رفت تا یکی را برهانید و آن دگر هلاک شد. گفتم بقیت عمرش نمانده بود از این سبب در گرفتن او تأخیر کردی و دران دگر تعجیل، ملاح بخندید و گفت این چه تو گفتی یقین است و سببی دگرست. گفتم آن چیست؟ گفت میل خاطر من به رهانیدن این یکی بیشتر بود که وقتی در بیابان مانده بودم مرا بر شتری نشانده و از دست آن دگر تازیانه خورده بودم در طفلی. گفتم صَدَقَ اللهُ تَعالی «مَن عَمِلَ صالِحاً فَلِنَفسِهِ وَ مَن أساءَ فَعَلَیها»⁽³⁾

(گلستان سعدی / باب اول)

_______________

(1) زورق (بفتح زا و را): کشتی کوچک (فرهنگ لغت عمید)

(2) مَلّاح (بفتح میم و تشدید لام): کشتیبان، ملوان (فرهنگ لغت عمید)

(3) ترجمه آیه: هرکس که کار نیک بکند به نفع خود میکند، و هر کس کار بد بکند به زیان خود میکند (فصلت/46)

عاقبت خود گرگ بودی!

شنیدم گوسفندی را بزرگی *** رهانید از دهان و دست گرگی

شبانگه کارد بر حلقش بمالید *** روانی گوسفند از وی بنالید

که از چنگال گرگم در ربودی *** چو دیدم عاقبت خود گرگ بودی

(گلستان سعدی / باب دوم)

بدی را با نیکی پاسخ بده

«وَلَا تَسْتَوِی الْحَسَنَةُ وَلَا السَّیِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِی بَیْنَکَ وَبَیْنَهُ عَدَاوَةٌ کَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمِیمٌ» (فصلت/34)

نیکی و بدی یکسان نیست. با زیباترین طریقه و بهترین شیوه پاسخ بده. نتیجه‌ی این کار، آن خواهد شد که کسی که میان تو و میان او دشمنانگی بوده است، به ناگاه همچون دوست صمیمی گردد.

به راستی چقدر زیباست تعالیم الهی . . .